Seselan

Seselan utawa sisipan utawa infiks yaiku imbuhan kang dumunung ana tengahing tembung. Seselan ing basa Jawi jinis-jinisipun, antawispun: “um, in, er, lan el.”

1.   Seselan r, l, th, dh

a.    Seselan “er” tumrap ing tembung lingga ingkang tanpa konsonan “r”. dene menawi lingganipun sampun mawa konsonan “r”, ingkang dipun angge limrahipun seselan “el”.

Tuladha:

Kelip + er              = k(er) elip                  → kerelip (krelip)

Gebyar + er           = g (er) ebyar               → gelebyar (glebyar)

b.   Tembung lingga ingkang apurwa “r” utawa “l”, utawi ingkang apurwa vocal, manawi pikantuk seselan “er” utawi “el”, aksara purwaning lingga tarkadhang owah dados “k”.

Tuladha:

Awu + “el”            = klawu

Rintih + “er”          = krintih

c.    Wonten tembung lingga apurwa vocal, sasampuning dipun seseli “er” utawa “el” lajeng dipun wancah sarana dipun bucal purwanipun.

Tuladha:

Embat + er             = erembat, lajeng dipun wancah dados rembat

Asuk + er               = erasuk, lajeng dipunwancah dados rasuk

d.   Tumrap cakepan sekar, tembung mawi seselan “er” utawi “el” saget dipun ulur wandanipun.

Tuladha:

Jerit + el     = jelerit (jelerit)

Kelip + er  = kerelip (karelip)

e.    Tembung “gandhul” saget dipun seseli “er” utawa “edh”. Tembung “kanthil” saget dipun seseli “er” utawa “eth”.

Tuladha:

Gandhul + er         = grandhul

Gandhul + edh      = gendhandhul

Kantil + er             = kranthil

2.   Seselan um

              Tuladha:

Jangkah + um              = jumangkah

Riyin + um                  = rumiyin

Gludhung + um           = gumlundhung

a.    Tembung lingga ingkang purwanipun aksara “P” lan kawuwuhan seselan “um”, aksara “p” ing tembung lingga menika bakal malih dados “k”. ananging, menawi purwanipun tembung lingga awujud aksara “b” lan tembung wau kawuwuhan seselan “um”, aksara “b” ing tembung kalawau bakal malih dados “g”.

Tuladha:

Panggang + um     = pumanggang                        → kumanggang

Pinter + um           = puminter                   → Kuminter

Brebeg + um         = bumrebeg                 → Gumbrebeg

b.   Seselan “um” terkadhang saget malih dados “em”.

Tuladha:

Kuminter               → keminter

Gumagus               → gemagus

Gumantung           → gemantung

c.    Tembung lingga ingkang wiwitanipun vocal, konsonan “w”, lan konsonan “p”, menawi pikantuk seselan “um” owah dados “k”, dene menawi wiwitanipun “b” rubah dados “g”.

Tuladha:

Ayu + um              → kumayu

Wasis + um           → kumasis

Bagus +um            → gumagus

d.   Seselan “um” ingkang sumambung ing tembung lingga kajawi saget ndhapuk tembung kriya, inggih menika kriya tanduk tanpa lesan (verba intransitif) ugi saget ndhapuk tembung sifat (kaanan utawi watak)

Tuladha:

Dunung + um        → dumunung

Singkir + um         → sumingkir

Laku + um             → lumaku

3.   Seselan in

a.    Seselan “in” ugi kasebat rimbang tanggap “na”

Tuladha:

Satriya + in            → sinatriya

Luwih + in             → linuwih

Punjul + in             → pinunjul

b.   Seselan “in” menawi sumambung ing tembung lingga ingkang apurwa aksara swara (vocal) seselan “in” owah dados “ing” lan dumunung wonten ing sangajenging tembung. Ananging menawi purwaning tembung awujud aksara sigeg (konsonan) lan tembung menika pikantuk seselan “in”, seselan “in” mboten ngalami owah-owahan.

Tuladha:

Antem + in                        → ingantem

Apura + in             → ingapura

Tulis + in               → tinulis

Seselan ingkang sinambung ing tembung lingga badhe ndhapuk tembung kriya ingkang maknanipun sami kalihan tembung ingkang pikantuk ater-ater “di”.  Seselan “in” ugi dipun sebat tanggap bawa “na”, awit tembung lingga ingkang dipun tambah seselan “in” mesthi rubah dados tembung kriya, inggih punika kriya tanggap.

Tuladha:

Incim + in              → ingincim tegesipun diincim

Undang + in          → ingundang tegesipun diundang

Gambar + in          → ginambar tegesipun digambar